در زمینه ساخت و ساز ساختمان و هر سازهای مانند تمامی رشتههای تخصصی با انبوهی از واژههای غریب روبرو خواهید شد که اگرچه برای متخصصان آن زمینه بسیار آشنا و قابل فهم است ولی برای کسانی که از آن علم بی اطلاع بوده، نیازمند توضیح و تفسیر بیشتری است. آرماتور و آرماتوربندی، تیرچه پیش تنیده، سقف پیش تنیده و چند واژه دیگر موضوعاتی هستند که در این مطلب در مورد آن بیشتر خواهید دانست و با آن بیشتر آشنا خواهید شد. اگرچه نمیتوان همه موضوعات را به طور کامل تفسیر کرد ولی تا حد زیادی آنها را توضیح داده تا با دلیل نامگذاری و چگونگی کارکرد آنها آشنا شوید.
آرماتور و آرماتوربندی
به هم بافته شدن میلگردها آرماتوربندی نامیده میشود ولی این یک تعریف ساده و روان است در توضیح بیشتر میتوان گفت از کنار هم قرار دادن قطعات فولادی و میلگردهای فولادی و به هم متصل کردن آنها با کمک روشهای مختلف مثل هم کردن، بافتن میلگردها به هم، جوش سرد و یا بست های فلزی آرماتور ایجاد میشود. آرماتورها انواع مختلفی داشته و در مکانهای مختلفی از ساختمان با کاربردهای متفاوت ایجاد میشوند. گاهی از این آرماتورها به منظور بالا بردن مقاومت بتن استفاده میشود. آرماتوربندی های کف ساختمان برای بالا رفتن مقاومت وی ساختمان و همچنین اتصال ستونها و اجزای دیوار کشی ها صورت میگیرد. بعد از دیوار کشی نوعی دیگر از آرماتور بندی بر روی لبه های دیوارهای محیطی و کناری ساختمان ایجاد شده و همچنین تا روی دیوارهای اصلی و به اصطلاح حمال میانی نیز کشیده میشود. آرماتوربندی روی دیوارها در اتصال تیرچه و بلوک ها و اجزای سازنده سقف مورد استفاده قرار میگیرد.
در آرماتوربندی میلگردها به چندین روش به هم بافته یا بسته میشوند. رایج ترین روش خم کردن و گره زدن آنها به هم است که در این بین عدهای گره زدن به روش کرواتی را بیشتر میپسندند. در آرماتوربندی نمیتوان از جوشکاری استفاده کرد و قطعات را با جوشکاری کنار هم قرار داد چرا که خود جوشکاری موجب کاهش مقاومت میشود ولی میتوان از بستهای فلزی استفاده کرد که به دو روش ضربدری و بستن از کنار انجام میشود. در روش ضربدری میلگردها در روی هم قرار داده شده و سیم مفتول ها به صورت ضربدری از جاهایی که میلگردها روی هم قرار گرفته به صورت ضربدری عبور داده شده و بسته میشود. در روش کنار هم قرار دادن که به روش کرواتی معروف است و در فونداسیون و سقفها بیشتر انجام میشود دو میلگرد فولادی را روی هم قرار داده و مفتول سیمی را از زیر میلگرد زیرین و بالای میلگرد فوقانی عبور داده و در کناره آنها گره میزنند.
تیرچه پیش تنیده
تیرچه پیش تنیده از تیرچههایی است که در انواع ساخت و سازها قابل استفاده است و به دلیل کیفیت بالای آن در مقاومت و تحمل انواع بارهای مختلف ساختمانی تلاش بر این است که جایگزین تیرچهها و روشهای قدیمی تر شود هرچند که سالهاست تیرچه پیش تنیده پراستفاده ترین تیرچه در کشورهای پیشرفته مثل کشورهای اروپا و آمریکایی است.
اگرچه تیرچه پیش تنیده مواد اولیهای مانند مواد اولیه دیگر تیرچههای بتنی داشته ولی به علت بهره گیری از تکنولوژی و روش تولید مکانیزه و منحصر به فرد خود در طی مراحل تولید و در پایان کار دارای مقاومتی دو برابری میشود. ناگفته نماند که کیفیت بالای مواد اولیه به مقاومت بالا و کیفیت نهایی تیرچه پیش تنیده کمک شایانی میکند. علت نامگذاری این تیرچه نیز پیش تنیده شدن و پیش کشیده شدن در مراحل تولید بوده که اصلی ترین دلیل بالا رفتن مقاومت تیرچه نیز میباشد.
سقف پیش تنیده
سقف پیش تنیده در واقع همان سقفی تیرچه و بلوک است که تیرچه مصرفی آن تیرچه پیش تنیده میباشد. تیرچه پیش تنیده تمامی ویژگیهای خوب یک سقف را برای آن ساختمان ایجاد میکند. یک سقف خوب با وجود مقاومت بالا باید ایمن و سبک باشد و تا حد امکان مقرون به صرفه نیز باشد. تیرچه پیش تنیده مقاومت لازم برای یک سقف را فراهم میکند چرا که با پیش تنیده شدن و تحمل نیروهای کششی در روند تولید، انواع نیروهای وارد بر سقف را اعم از بار مرده و زنده و نیروهای فشاری و کششی را به خوبی تاب میآورد. تیرچه پیش تنیده با کمک به مصرف بتن کمتر سبک سازی سقف را موجب میشود. تیرچه پیش تنیده با آنکه ساختمان را ضد زلزله نمیکند اما نیروهای وارده از زلزله را به خوبی از خود عبور میدهد و اگر از بلوک مناسب در کنار آن استفاده شود ضد حریق نیز شده و به همین دلایل ایمنی بیشتری به سقف میدهد.
علاوه بر همه این موارد سقف پیش تنیده عمر مفید بالایی داشته که همین امر عمر ساختمان یا سازه را نیز بالا میبرد. اما در مورد مقرون به صرفه بودن باید گفت که خود تیرچه پیش تنیده یک تیرچه پیش تنیده یک مصالح گران و پر هزینه است ولی با کاهش هزینههای جانبی و کاهش مصرف برخی از مصالح مهم و گران مثل بتن و فولاد سبب کاهش قابل توجهی از خرج تمام شده یک ساختمان خواهد شد. تیرچه پیش تنیده علاوه بر آنکه موجب سبک سازی سقف و ساختمان میشود حجم و ارتفاع نهایی ساختمان را نیز کاهش میدهد.
آرماتور بندی در سقف پیش تنیده
آرماتوربندی در سقفهای پیش تنیده تفاوت چندانی از لحاظ نحوه اجرا ندارد ولی از آنجایی که تیرچه پیش تنیده طول بلندی داشته و مقاومت خود را در این طول بلند حفظ میکند، استفاده از آرماتورها در روی دیوارهای میانی ضرورت زیادی پیدا نمیکند و به جز دیوارهای دور تا دور ساختمان نیاز چندانی به ادامه دادن آرماتورها بر روی دیوارهای میانی وجود ندارد و همین امر باعث کاهش هزینه بیشتر در ساخت و ساز خواهد شد.
در هنگام اجرای سقف طبق روال سقفهای تیرچه و بلوک، تیرچهها را از هر طرف پانزده سانتیمتر درون تیرهای اصلی که همان آرماتورها هستند، قرار میدهند و با کمک مهار کنندهها که قطعات فولادی مجزایی هستند در محل اتصال تیرچه و تیر اصلی محکم میکنند. بلوکهای انتخابی را در بین تیرچهها جا میزنند و پس از هم سطح کردن تیرچه و بلوک ها در کنار هم بتن ریزی نهایی انجام میشود که با این بتن ریزی فضاهای خالی پر شده و نهایتا سقفی صاف و یکدست ایجاد میشود. از آنجایی که بتن ریزی اصلی در تیرچه پیش تنیده، در کارخانه انجام شده است، هنگام بتن ریزی نهایی بر روی سقف، حجم مصرفی بتن تا حد قابل توجهی کاهش مییابد.
نوع میلگردها در آرماتوربندی
همه میلگردهایی که در ساختمان سازی استفاده میشود از نوع آجدار است که در دو نوع آجدار ساده و آجدار پیچیده شده موجود میباشند. علت آجدار بودن میلگردها ایجاد سطح تماس بیشتر و به هم پیوستگی بیشتر میلگردها با اجزا و مصالح دیگر است که در پی این به هم پیوستگی بیشتر مقاومت و استحکام هر اجزایی از ساختمان که در کنار آنها از این میلگردها استفاده شده است را بیشتر میکند.